Szanowni Państwo, 

w związku z informacjami, dotyczącymi dewastacji cmentarza mennonickiego w Żelichowie, czujemy się zobowiązani, jako Stowarzyszenie Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego - Klub Nowodworski, do poinformowania o podjętych przez nas działaniach. Pragniemy tym samym, w związku z różnymi wypowiedziami wprowadzającymi w błąd, przypomnieć kilka faktów, związanych z ochroną żuławskich nekropolii. 

Po otrzymaniu informacji o dewastacji cmentarza w Żelichowie i przeprowadzeniu przez nas dokumentacji zniszczeń z przykrością poinformowaliśmy o tym władze Gminy Nowy Dwór Gdański w oficjalnym piśmie już dnia 10 lutego 2019 r. Po otrzymaniu pisma Gmina zgłosiła sprawę dewastacji Komendzie Powiatowej Policji w Nowym Dworze Gdańskim. Zaznaczmy jednocześnie, że dotychczasowe prace, przeprowadzone w ramach projektu unijnego w Orłowie i Różewie, oceniamy jako wykonane bardzo dobrze. Co stało się w Żelichowie - tego nie wiemy. Wierzymy jednak, że działania podjęte w celu wyjaśnienia sprawy przez policję odpowiedzą na wszystkie nurtujące Państwa, Gminę i nas pytania.Tym samym chcielibyśmy wyraźnie zaznaczyć, że nie zgadzamy się na pomówienia, jakoby Klub Nowodworski nie podjął żadnych działań w kwestii dewastacji cmentarza mennonickiego w Żelichowie. Pomówienia te narażają nasze stowarzyszenie na utratę zaufania publicznego w kwestii działań na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego Żuław i w naszej ocenie są zniesławieniem.

Pragniemy również przypomnieć, że już w latach 90-tych Stowarzyszenie Miłośników Nowego Dworu Gdańskiego wraz ze środowiskiem związanym z Gazetą Żuławską rozpoczęło działania, mające na celu uratowanie tej XIX-wiecznej nekropoli. Wtedy to przenieśliśmy za zgodą Gminy Nowy Dwór Gdański i Elbląskiego Konserwatora Zabytków dewastowane płyty nagrobne (oblane farbą, wrzucane do wody i łamane) do Muzeum Żuławskiego. Trzeba zaznaczyć, że wiele najbardziej reprezentacyjnych nagrobków zniknęła z cmentarza znacznie wcześniej. W latach 70-tych nagrobki i stele wykonane z marmuru i granitu mogli za specjalną zgodą zabierać kamieniarze. Część uratowanych w latach 90-tych płyt z cmentarza w Żelichowie została poddana konserwacji i stanowi element wystawy stałej Muzeum Żuławskiego. Prawdziwym skarbem jest pochodząca z 1876 roku drewniana stela Sary Mecklemburger. Cześć natomiast przechowywana była do 2018 r. w magazynach muzeum, a obecnie czeka na tymczasowe ustawienie w Lapidarium Cmentarza Jedenastu Wsi. Tymczasowe, ponieważ wierzymy, że w przyszłości powrócą one w swoje pierwotne miejsce. 

Jednocześnie przypominamy, że Klub Nowodworski, jako instytucja, mająca w swoich celach statutowych ochronę dziedzictwa kulturowego Żuław, od lat opiekuje się lokalnymi, historycznymi nekropoliami. Do najważniejszych działań, jakie zrealizowaliśmy, bądź realizujemy należą: 

- uratowanie i konserwacja płyt z cmentarza mennonickiego w Żelichowie;

- przeprowadzenie spotkań z mieszkańcami miejscowości, gdzie zlokalizowane są cmentarze w celu przybliżenia im historii mennonitów, przybliżenie symboliki sepulkralnej, problemów konserwatorskich; 

- współpraca z międzynarodowymi grupami mennonitów przy porządkowaniu cmentarzy w Markusach, Stogach, Stawcu, Żelichowie, Szaleńcu, Różewie;

- wsparcie prac porządkowych na cmentarzu w Miłocinie;

- zabezpieczenie i renowacja niektórych nagrobków z Orłowa (z cmentarza przykościelnego); 

- wyeksponowanie kamiennych nagrobków wokół Cerkwi Greckokatolickiej w Żelichowie; 

- zabezpieczenie przed dewastacją, zniszczonej przez wandali tablicy nagrobnej Corneliusa Warkentina, (obecnie trwają prace nad przygotowaniem dokumentacji do jej odrestaurowania); 

- uratowanie XVII-wiecznej płyty nagrobnej rodziny Martens z Gniazdowa; 

- wycieczki z przewodnikiem po żuławskich nekropoliach w celu przybliżenia tematyki ich ochrony (w tym dla szkół); 

- powstanie Lapidarium Cmentarz Jedenastu Wsi, gdzie zgromadzono około 70 polnych kamieni nagrobnych oraz kilka nagrobków i ozdobną płytę niewiadomego pochodzenia. 

Zwracamy się również do Państwa o ewentualną pomoc policji w celu ustalenia sprawców tego aktu wandalizmu. Jednocześnie widząc społeczną reakcję na to wydarzenie, zapraszamy do współpracy przy pracach porządkowych, konserwatorskich na historycznych nekropoliach naszej małej ojczyzny. Wierzymy, że dzięki wspólnej pracy i edukacji obywatelskiej unikniemy takich sytuacji w przyszłości. Wierzymy, że razem możemy więcej. 

Jeżeli pragną Państwo uzyskać dodatkowe informacje w sprawie cmentarza w Żelichowie, a także innych historycznych nekropolii, zapraszamy do kontaktu tel. 503005625.

Zarząd Klubu Nowodworskiego.